اثر پاکلوبوترازول و سالیسیلیک اسید بر فیزیولوژی گیاه کلزا (brassica napus l. ) در خاک شور

در این پژوهش با هدف کاهش اثر نامطلوب شوری بر رشد و بیوشیمی گیاه کلزا از دو تنظیم کننده رشد (پاکلوبوترازول و سالسیلیک اسید) در غلظتهای مختلف استفاده شد. رقم y3000 بعنوان رقم حساس به شوری و رقم هایولا 420 (h420) بعنوان رقم متحمل به شوری انتخاب و در روستای حاجی آباد قم با هدایت الکتریکی ds/m 51/7 در بلوکهای کاملا تصادفی کاشته شدند. اسپری کردن پاکلوبوترازول با غلظتهای ppm 0، 30 و60 بر روی برگها در مرحله دو برگی با فواصل یک هفته ای و در 3 مرحله انجام شد. محلول سالیسیلیک اسید یک بار صبح زود با غلظتهای 0، 5/0 و 1 میلی مولار بر روی برگها و در مرحله چهار برگی اسپری شد. نمونه برداری برگ در مرحله رویشی (130 روزگی) به منظور سنجش پروتئینها و فعالیت آنزیمها و نمونه برداری بذر (به منظور بررسی میزان چربی کل، ترکیب اسیدهای چرب، و محتوای گلوکوزینولات) و نمونه برداری برگ (به منظور بررسی کربوهیدراتها) در مرحله رسیدگی (190 روزگی) انجام گرفت. شوری در هر دو رقم بر چربی کل اثر گذاشته و آن را کاهش داد. شوری همچنین ترکیب اسیدهای چرب را نیز در هر هر دو رقم تغییر داد و به ویژه باعث افزایش اولئیک اسید و اروسیک اسید و کاهش استئاریک اسید و پالمیتیک اسید در هر دو رقم شد. تیمار با پاکلوبوترازول و سالیسیلیک اسید میزان چربی کل را افزایش داد و به طور کلی باعث کاهش اسید چرب اروسیک اسید و اثرات نامطلوب شوری بر روغن گیاه شد. میزان پروتئینهای برگ در رقم مقاوم h420 در شرایط شور بیشتر از رقم حساس y3000 بود. میزان پروتئینهای برگ در رقم مقاوم h420 با تیمار با پاکلوبوترازول به طور معنی-داری کاهش و تحت تیمار با سالیسیلیک اسید به طور معنی-داری افزایش یافت. در بررسی الگوی الکتروفورزی page و sds-page پروتئینها نیز مشاهده شد که در رقم y3000 کاربرد سالیسیلیک اسید باعث ظاهر شدن نوارهای پروتئینی جدید در اوزان مولکولی بالا، متوسط و پایین شد و کاربرد پاکلوبوترازول ظهور نوارهای پروتئینی جدید را در اوزان مولکولی متوسط و پایین باعث شد. به طور عکس، در رقم h420 تیمار با پاکلوبوترازول و سالیسیلیک اسید باعث ناپدید شدن نوارهای پروتئینی به ویژه در وزنهای مولکولی پایین تر شد. تیمار با پاکلوبوترازول و سالیسیلیک اسید بر فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان گیاهان رشد یافته تحت شوری اثر داشت. به طور کلی در تیمار با سالیسیلیک اسید فعالیت آنزیمهای پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز در y3000 افزایش و در رقم h420 کاهش یافت. بر اثر تیمار با پاکلوبوترازول، فعالیت پراکسیداز در هر دو رقم کاهش یافت. فعالیت کاتالاز در رقم مقاوم h420 کاهش و در رقم حساس y3000 افزایش یافت. به طور متضاد فعالیت پلی فنل اکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز در رقم حساس y3000 کاهش و در رقم مقاوم h420 افزایش یافت. با افزایش فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان و جاروب کردن گونه های فعال اکسیژن از شدت تنش اکسیداتیو ناشی از تنش شوری کاسته می شود و این عامل مهمی جهت افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش شوری است. ژنوتیپ مقاوم به شوری h420 و ژنوتیپ حساس به شوری y3000 در شرایط تنش شوری از نظر میزان پلی ساکاریدها تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشتند، ولی میزان قندهای احیاکننده در شرایط تنش شوری در رقم حساس y3000 بیشتر از رقم مقاوم h420 بود که علت آن می تواند نقش قندها در تنظیم اسمزی باشد. البته تحت تیمار ppm 30 پاکلوبوترازول میزان قندهای احیاکننده برگ در رقم مقاوم h420 تقریباً دو برابر رقم حساس y3000 و با غلظت ppm 60 پاکلوبوترازول تقریباً شش برابر رقم حساس y3000 بود. میزان پلی ساکاریدها تحت تیمار ppm 30 و 60 پاکلوبوترازول در رقم حساس y3000 بیشتر از رقم مقاوم h420 و با سالیسیلیک اسید با هر دو غلظت 5/0 و 1 میلی مولار، میزان قندهای احیاکننده در رقم حساس y3000 بیشتر از رقم مقاوم h420 بود. ولی تحت تیمار با غلظت 5/0 میلی مولار سالیسیلیک اسید میزان پلی ساکاریدها در رقم حساس y3000 و تحت تیمار 1 میلی مولار سالیسیلیک اسید میزان پلی ساکاریدها در رقم مقاوم h420 بیشتر بود. میزان گلوکوزینولاتها تحت تنش شوری در هر دو رقم حساس y3000 و مقاوم h420 افزایش یافت که احتمالاً به دلیل دخیل بودن گلوکوزینولاتها در تعدیل اسمزی تحت شرایط پتانسیل آبی پایین می باشد. تحت تأثیر تیمار پاکلوبوترازول به ویژه با غلظت ppm 30 و تیمار سالیسیلک-اسید با غلظت 5/0 میلی مولار میزان گلوکوزینولات کل کاهش یافت که احتمالاً به این دلیل است که تیمار با پاکلوبوترازول و سالیسیلیک اسید میزان اثرات مخرب تنش شوری را کاهش داده، بنابراین با کاهش یافتن اثرات نامطلوب تنش شوری از میزان گلوکوزینولات کل نیز کاسته شده است. تیمار با پاکلوبوترازول با غلظتهای ppm 30 و 60 و تیمار با سالسیلیک اسید با غلظتهای 5/0 و 1 میلی-مولار با تعدیل میزان قندها و فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان، باعث افزایش تحمل هر دو رقم حساس و متحمل به شوری شد. تیمار با پاکلوبوترازول و سالیسیلیک اسید همچنین با کاهش گلوکوزینولات و بهبود ترکیب اسیدهای چرب و به ویژه با کاهش اسید چرب مضر اروسیک اسید باعث از بین بردن اثرات نامطلوب شوری در گیاه کلزا شد.